تاجیکستان

 موقعیت جغرافیایی

تاجیکستان با وسعتی حدود 143 هزار و 100 کیلومتر مربع، در جنوب خاوری آسیای مرکزی، در 36 درجه و 40 دقیقه و 41 درجه و 5 دقیقه پهنای شمالی و 67 درجه و31 دقیقه و 75 درجه و 14 دقیقه درازای حاوری نسبت به نیم روز گرینویچ قرار گرفته وبا کشور ایتالیا، نواحی جنوبی اسپانیا و بخش مرکزی ژاپن، در یک پهنای جغرافیایی قرار دارد.

این کشور از سوی شمال به کشورهای، قرقیزستان و ازبکستان، از جنوب به افغانستان، از غرب به ازبکستان و از شرق به چین محدود است.

تاجیکستان از شمال به جنوب 350 کیلومتر و از باختر به خاور 700 کیلومتر است. بلندی ان از سطح دریای ازاد 500 متر (در دشت رودخانه وخش) الی 700 متر (در پامیر) است و در نقشه های جغرافیایی با رنگ قهوه ای و قهوه ای تیره نشان داده شده است که بیانگر کوهستانی بودن این سرزمتن است.

تاجیکستان در میان دو رشته کوه، تین شان که تا چین ادامه دارد و پامتر که تا افغانستان ادامه دارد، قرار گرفته است وبه دریای ازاد دسترسی ندارد.

کوه ها

تاجیکستان سرزمینی کوهستانی و زلزله خیز است، 93 درصد آن راکوهستانهای بلند رشته کوهای تیان شان، حصاروپامیر پوشانده و نزدیک به 50 درصد ان در بلندی بیش از 3 هزار متر قرار گرفته است.

در شمال تاجیکستان کوه قورمه، در بخش مرکزی کوهستانهای الای ،ترکستان، زرافشان، حصار، قراتگین و در جنوب کوه های باباتوق، آق داغ، قره داغ، تره کلیتاق، سرسرک، وحش، جیلانتاق و ... قرار دارند.

بخش جنوبی این سرزمین پامیر نام دارد که به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می شود. رشته کوه های آسیای مرکزی قراقروم، کوان لونگ و هندوکش، در بدخشان به هم می پیوندند.

بلند ترین قله های تاجیکستان: کمونیزم(7495 متر) و لنین (7134 متر )در شمال پامیر قرار گرفته است.

یخچال های طبیعی بسیاری در منطقه وجود دارند که ازمنابع آب منطقه به شمار می روند و بزرگترین یخچال طبیعی (قد چنکو ) به شمار می روند.

رود ها

تاجیکستان دارای منابع اب فراوان است و از لحاظ تعداد رودخانه، در میان جمهوری های اعضای اتحاد کشور های مشترک المنافع، در مقام ششم و از لحاظ تامین آب در یک کیلومتر مربع پس از کشور گرجستان در مقام دوم قرار دارد. طول 947 رودخانه تاجیکستان بیش از 28 هزار کیلومتر است

مهم ترین رودهای تاجیکستان عبارتند از:

 سیر دریا

 آمو دریا

تالاب ها

آب و هوا

جمهوری تاجیکستان دارای آب و هوای بری است که در ان تفاوت بین گرمای شب و روز و تابستان و زمستان قابل ملاحظه است.باران ان ناچیز و آسمان در بیشتر روزهای سال صاف است. بر پایه داده های آماری، در سال 2 هزارو 100 تا 3 هزار و 165 ساعت آفتاب دارد. باد های محلی در دره های این سرزمین تحت تاثیر اختلاف بلندی به وجود می آیند و به باد های کوهستانی معروف هستند. در میان این باد ها مهم تر از همه باد گرم و خشک یا باد گرمسیر است که در تابستان و پاییر در تمامی دره فرغانه می وزد. در جنوب تاجیکستان باد افغانی با ویژگی همانندی شهرت محلی دارد.

در کوهستانهای این کشور، خط برف دایمی از 3 هزارو800 تا 5 هزارو 200 متر بلندی دارد.

پوشش گیاهی

تاجیکستان قلمرو رشته کوه های بلند از جمله تیان شان، حصار، پامیر، زرافشان، قراتگین، وخش و دره های ژرف بین آنها است. پوشش گیاهی مناسب و غنی نزدیک به 400 گونه گیاه دارویی دارد و بخش هایی از آن در پناه مراتع طبیعی و زندگی کوچ نشینی به وجود امده است.

دارای جنگل های انبوه و با ارزش ملی در نواحی سرنه حصار، دشت میدان، سنگوار، کمراب، چهل دختران و ... است که به دقت حفاظت و نگهداری می شوند.

مفهوم اصلی واژه تاجیک

 واژه تاجیک از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول (تاج) که زینت بخش سر پادشاهان و نشانه پادشاهی انان بوده.

تاجیکان از کهن ترین مردم نژاد آریایی ایرانی الاصل و پارسی زبان هستند که از دیر باز در این سرزمین به سر می برند. از این رو سرزمینی که در آن سکونت گزیده اند به (تاجیکستان) معروف شده است.به بیان دیگر، نام کشور جمهوری تاجیکستان از نام قوم آزاده، رشید و پاک اندیش تاجیک گرفته شده و ان را تاجیکستان نامیدند.

نژاد

تاجیکستان از دیر باز محل زندگی مردمان آریایی بوده که بعضی از آنها اسکان یافته بودند: سغدیان، مادها و پارس ها و برخی دیگر زندگی کوچ نشینی داشتند: سکا ها یا ماساژت ها.

بنابر این می توان گفت که باختری ها، سغدی ها، خوارزمی ها و سکایی ها نه تنها بنیان گذاران شهر ها و روستاهای آسیای مرکزی، به ویژه تاجیکستان به شمار می روند، بلکه نیاکان تاجیکان نیز بوده اند.

زبان

زبان ملی جمهوری تاجیکستان فارسی تاجیکی است. که از گروه زبان های جنوب خاوری ایران به شمار می رود. تاجیکی لهجه ای است از زبان فارسی و بدین سبب آن را باید(فارسی تاجیکی) نامید.

دین

تاجیکستان از دیرباز محل برخورد دین ها و مذاهب گوناگون بوده است. این سرزمین با فرهنگهای چین، ایران و... همسایه بوده و جریان های دینی فرهنگ آنها این جمهوری را تحت تاثیر خود قرار داده است.

امروزه دین بیشتر مردم این منطقه سنی و از شاخه حنفی است و ابوحنیفه را به عنوان امام اعظم می شناسند.

گروه کوچکی از شیعیان اسماعیلی در کو ه های پامیر در منطقه بدخشان زندگی می کنند.

اقلیتهای مسیحی، زرتشتی و کلیمی در این کشور زندگی می کنند.

جمعیت

جمعیت تاجیکستان نزدیک به 7 ملیون نفر و تراکم نسبی جمعیت ان 8/42 نفر در هر کیلومتر مربع است. نرخ تولد به ازای هر یک هزار نفر 79/44 تولد و نرخ مرگ و میر 71/6 به ازای هر 1 هزار نفر است. تاجیکستان بالاترین نرخ رشد جمعیت را در آسیای مرکزی داشته است.

اقتصاد

تاجیکستان به دلیل توانایی های جغرافیایی و طبیعی خود، یکی از مناطق مهم اقتصادی در آسیای مرکزی محسوب می شود و از جایگاهی ویژه برخوردار است.

وجود شرایط ویژه طبیعی و آب وهوایی و علاقه‌مندی سنتی مردم سخت کوش تاجیکستان به کشاورزی از دیر باز تاجیکستان را به سرزمین پنبه کاران، باغ‌داران و انگور کاران تبدیل کرده است.

علی رغم وجود کوه های بسیار در تاجیکستان و انجام کشاورزی در یک سوم پهنه آن دو سوم جمعیت ان در روستاها زندگی می‌کنند و به کشاورزی و صنایع وابسته به آن اشتغال دارند.

معادن

جمهوری تاجیکستان از لحاظ منابع زیر زمینی غنی و از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بیش تر ذخایر شناخته شده معدنی را داراست.در حال حاضر بیش از 40 نوع مواد معدنی و فلز کمیاب دارد.در تاجیکستان معادن طلا و نقره به وفور یافت می شود. معادن نقره آن در دنیا نظیر نداردو متخصصان ایتالیایی روی این معادن کار می‌کنند. همچنین معادن زغال سنگ سنگ مرمر نیز به فراوانی در این کشور وجود دارد. از دیگر کانی ها آهن، تنگستن، سرب، روی،مس، قلع، جیوه، انتیموان، اورانیوم، نمک وفلورید وکلسیم طبیعی، نفت و گازاندک، سنگ های گران بها و نیمه گران بها، لعل بدخشان که از روزگار پیشین شهرت داشته،نیکل، پنبه نسوز و... است.

زندگی جانوری

جمهوری تاجیکستان به دلیل ویژگی های طبیعی و جغرافیایی از جمله وجود فضاهای کوهستانی و جنگلی، دره های پهناور، رودها و چشمه های پراکنده، پوشش گیاهی متنوع، زیست گاه گونه های جانوری به ویژه حیوانات وحشی نادر و منحصر به فرد، پرندگان و آبزیان یک قطب شکرگاهی به شمار می رود و دارای شکارگاه های گوناگون است.

گونه های حیوانات وحشی موجود در این سرزمین، عبارت اند از: خرس قهوه ای، بز کوهی سیبری، گوسفند وحشی آفریقایی، پلنگ آاسیایی، تذرو هیمالیایی، گرگ تبتی، گراز، شغال، خرگوش و پرندگانی مانند کبک دری، تیهو، کبوتر، عقاب و ....

 در رودخانه ها و تالاب های تاجیکستان حدود 40 گونه ماهی دیده می شود.